ماده 448 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 دیه را اینگونه تعریف کرده است:”دیه مقدر، مال معینی است که در شرع مقدس به سبب جنایت غیرعمدی بر نفس، عضو یا منفعت، یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد، مقرر شده است.”
در قرآن کریم نیز آیاتی درباره دیه آمده است مانند آیه 92 سوره نساء : (و ما کان لمؤمن ان یقتل مؤمنا الا خطا و من قتل مؤمنا خطا فتحریر رقبة مؤمنة و دیة مسلمة الی اهله الا ان یصدقوا فان کان من قوم عدو لکم و هو مؤمن فتحریر رقبة مؤمنة و ان کان من قوم بینکم و بینهم میثاق فدیة مسلمة الی اهله و تحریر رقبة مؤمنة فمن لم یجد فصیام شهرین متتابعین توبة من الله و کان الله علیما حکیما)
“برای هیچ فرد با ایمانی مجاز نیست که فرد با ایمانی را به قتل برساند، مگر اینکه این کار از روی خطا و اشتباه از او سر زند و (در عین حال) کسی که فرد با ایمانی را از روی خطا به قتل برساند باید یک برده آزاد کند و خونبهایی به کسان او بپردازد مگر اینکه آنها خونبها را ببخشند، و اگر مقتول از جمعیتی باشد که دشمنان شما هستند (و کافرند) ولی مقتول با ایمان بوده باید (تنها) یک برده آزاد کند (و پرداختن خونبها لازم نیست) و اگر از جمعیتی باشد که میان شما و آنها پیمانی برقرار است باید خونبهای او را به کسان او بپردازد و یک برده (نیز) آزاد کند، و آن کس که دسترسی (به آزاد کردن برده) ندارد دو ماه پی در پی روزه می‌گیرد، این (یک نوع تخفیف) و توبه الهی است و خداوند دانا و حکیم است”
به بیان ساده تر خون بها یا همان دیه به مقدار مشخصی پول یا مال گفته می شود که باید توسط فردی که مرتکب جرمی غیر عمد شده است، برای جبران خسارات و صدماتی که وارد کرده است به خانواده مقتول یا فرد خسارت دیده پرداخته شود.
در واقع دیه برای جرایم غیر عمد در نظر گرفته می شود و در جرائم عمدی مثل قتل عمد، فقط زمانی که خانواده مقتول و اولیای دم رضایت داده باشند و یا دلایلی بر غیر قابل اجرا شدن حکم قصاص وجود داشته باشد، به جای قصاص دیه تعیین می گردد و مجرم موظف است دیه را پرداخت کند.
وکیل دیه به چنین پرونده هایی رسیدگی می کند تا مدعیان به حق خود برسند.
وکیل دیه کیست ؟
به نقل از یکی از منابع وکیل دیه شخصی است که وظایف بسیار مهمی را بر عهده دارد و با توجه به تجربه و دانشی که دارد همه خدمات حقوقی و کیفری مربوط به دیه را بر عهده دارد و پیگیری می کند.
در چه شرایطی وکیل دیه می تواند از مجرم برای فرد خسارت دیده تقاضای دیه کند ؟
وکیل دیه در صورتی که شخص مرتکب جرم های زیر شده باشد می تواند از دادگاه تقاضای جایگزینی مجازات مجرم با دیه را دهد.
- قتل شبه عمد : در قانون به قتلی که شخصی بدون اینکه قصد و نیت قبلی باعث کشته شدن کسی شود گفته می شود و مشمول دیه است.
- فوت در جرائم رانندگی : همه حوادثی که در جرائم رانندگی موجب آسیب دیدن به قسمتی از بدن شخصی و یا فوت وی شود بر طبق قانون مشمول دیه می شود. در آسیب های رانندگی مقدار دیده بر اساس میزان صدمه ای که به شخص وارد شده باشد تعیین می شود.
خسارت های مازاد بر دیه
گاهی ممکن است فرد خسارت دیده هزینه های جانبی دیگری مثل هزینه دارو، درمان و بیمارستان متحمل شود، وکیل دیه می تواند علاوه بر دیه هزینه ها و خسارت های جانی و مازاد را از دادگاه برای موکل خود درخواست کند.
البته بعضی از قانون گذاران بر سر این موضوع اختلاف نظر دارند ولی اگر شخص آسیب دیده درخواست دهد باید رسیدگی شود.
تفاوت ارش با دیه
در مبحث مربوط به دیه بهتر است تفاوت ارش و دیه را بدانیم.
نوع و میزان خسارت دیه در قانون مشخص است مثلا دیه قطع عضو به میزان نصف دیه کامل است، ولی مقدار خسارت ارش در قانون مشخص نشده است. مثلا دیه پارگی رباط یا آسیب دیدن یکی از اعصاب دست در قانون مشخص نشده است. و میزان آن طبق نظر کارشناسان و پزشکان در پزشکی قانونی مشخص می شود.
مدارک لازم برای اخذ دیه چیست؟
- گزارش مرجع انتظامی (اختیاری)
- دادنامه (اختیاری)
- نظریه پزشکی قانونی (اختیاری)
- کارت ملی
در صورت موجود نبودن این مدارک وکیل دیه می تواند مدارک زیر را جایگزین کند.
- درخواست استعلام
- شهادت مطلعین و شهود
- انجام تحقیقات و معاینات محلی
- درخواست برای جلب نظر کارشناس مربوطه
مهلت پرداخت دیه چقدر است؟
مهلت پرداخت دیه از زمان وقوع جنایت یا حادثه به ترتیبی است که در ادامه بیان می کنیم :
- در قتل عمد یک سال
- در قتل شبه عمد دو سال
- در خطای محض سه سال
مزایای استخدام وکیل دیه
- با کمک گرفتن از یک وکیل دیه مجرب برای وصول دیه از مزایایی برخوردار می شویم مثل تسریع در رسیدگی به روند پرونده و همچنین هزینه ها هم به صرفه تر می شود.
- وکیل دیه به دلیل دانش و تجربه ای که دارد بر موضوع پرونده کاملا واقف است و همچنین از نرخ های مصوب دیه هم کاملا اطلاع دارد.
- وکیل دیه با فضای دادگاه آشنایی کامل دارد و می داند چه زمانی چه بگوید و از با چه ادبیاتی با قاضی صحبت کند و از موکل خود دفاع کند که به نفع او تمام شود.
- وکیل دیه به دلیل اشرافی که بر پرونده دارد در مقابل هر پرسشی که قاضی از او می کند دلیل محکمه پسند ارائه می دهد.
- وکیل دیه با پیگیری های به موقع می تواند موعد قانونی پرداخت دیه را تسریع کند.
